Πώς η Ψυχική Ανθεκτικότητα πηγαίνει χέρι χέρι με τις δυσκολίες

Ένα από τα ελάχιστα πράγματα για τα οποία μπορούμε να είμαστε βέβαιοι σε αυτή τη ζωή είναι ότι κάποια στιγμή όλοι θα κληθούμε να ανταπεξέλθουμε σε δύσκολες και ίσως τραυματικές καταστάσεις. Οι δυσκολίες δεν κάνουν διακρίσεις. Ίσως αυτό ακούγεται οξύμωρο σε μια εποχή που η ψευδαίσθηση ευτυχίας και ευημερίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυριαρχεί σε σχέση με την ρεαλιστική παραδοχή πως η ζωή έχει και δυστυχίες. Παρόλα αυτά είναι γεγονός πως κανείς δε μπορεί να ζήσει μια ζωή απόλυτης ευτυχίας συνοδευόμενη μόνο από θετικά γεγονότα και θετικά συναισθήματα. Κάποια στιγμή το αρνητικό θα κάνει την εμφάνισή του.

Απώλειες, χωρισμοί, επαγγελματικές αποτυχίες, ασθένειες, οικονομικές δυσκολίες, φυσικές καταστροφές, πόλεμοι...Κάτι από όλα αυτά ή πολλά από αυτά αποτελούν κοινή συνισταμένη των ιστοριών μας. Αυτή η θεώρηση των πραγμάτων, η σκέψη δηλαδή πως οι δυσκολίες είναι κομμάτι της ζωής, όχι μόνο της δικής μας αλλά και όλων των υπόλοιπων ανθρώπων, είναι μια σκέψη που χαρακτηρίζει τους ανθρώπους με υψηλή ανθεκτικότητα.

Τι είναι αυτή η τόσο δημοφιλής έννοια που τα τελευταία χρόνια απασχολεί όλο και περισσότερο την έρευνα της ψυχολογίας; Λίγο πολύ όλοι έχουμε έναν δικό μας ορισμό στο μυαλό μας. Οι περισσότεροι ψυχολόγοι την ορίζουν ως την ικανότητά μας να προσαρμοζόμαστε σε απαιτητικές και δύσκολες καταστάσεις. H APA (American Psychological Association) ορίζει την ανθεκτικότητα ως εκείνη την ψυχολογική διεργασία που μας επιτρέπει να προσαρμοζόμαστε καλά απέναντι σε δυσκολίες, τραγικά συμβάντα, απειλητικές για τη ζωή και τον ψυχισμό καταστάσεις ή άλλες σημαντικές πηγές στρες. Εμένα μου αρέσει να σκέφτομαι πως η ανθεκτικότητα είναι η ικανότητά μας να λυγίζουμε χωρίς να σπάμε. Η ανθεκτικότητα λοιπόν συνοδεύεται από ψυχική ευλυγισία, από την ικανότητα να ανακάμπτουμε και να επανερχόμαστε σε όσα μας καθιστούν λειτουργικούς.

Ανθεκτικότητα δε σημαίνει αρνούμαι ή αποφεύγω να βιώσω τον πόνο μιας δύσκολης κατάστασης. Ανθεκτικότητα σημαίνει επιτρέπω στον εαυτό μου να βιώσει αρνητικά συναισθήματα σε δύσκολες καταστάσεις, γνωρίζοντας πως αυτή η διεργασία είναι κομμάτι της ζωής αλλά παράλληλα επιστρατεύω εκείνους τους μηχανισμούς που θα με βοηθήσουν να ανακάμψω. Ανθεκτικότητα πολύ συχνά σημαίνει ζητάω βοήθεια, σημαίνει έχω επίγνωση του τι είναι αυτό που θα με βοηθήσει όταν όλα μοιάζουν να καταρρέουν.

Υπάρχουν τέσσερις τύποι ανθεκτικότητας : σωματική (πώς ανακάμπτει το σώμα μετά από απαιτητικές για εκείνο καταστάσεις π χ ασθένειες), πνευματική (η ικανότητά μας να προσαρμοζόμαστε νοητικά στην αλλαγή και στην αβεβαιότητα), συναισθηματική (η ικανότητά μας για αυτορρύθμιση και έλεγχο των συναισθημάτων μας) και κοινωνική (η ικανότητα μεγάλων κοινωνικών ομάδων να ανταπεξέρχονται στις δυσκολίες μέσω της αίσθησης της κοινότητας).

Χτίζοντας την ανθεκτικότητα

Η ανθεκτικότητα είναι μια ικανότητα που μπορεί να χτιστεί. Παράγοντες που προωθούν την ανθεκτικότητα είναι :

Η σύνδεση και η επαφή μας με τους σημαντικούς άλλους, η αίσθηση πως οι σχεσεις που αναπτύσσουμε είναι δυνατές και ουσιώδεις, η αίσθηση πως μπορούμε να στηριχτούμε σε αυτές τις σχέσεις σε δύσκολες περιόδους.

Η επικοινωνία και το μοίρασμα των συναισθημάτων αλλά και των δυσκολιών που αντιμετωπίζουμε.

Η συναισθηματική αυτορρύθμιση : η ικανότητά μας να διαχειριζόμαστε και να ελέγχουμε ισχυρά συναισθήματα και επομένως να ελέγχουμε το πώς συμπεριφερόμαστε αντιδρώντας σε αυτά.

Η προτεραιοποίηση της ευημερίας μας και η αυτοφροντίδα, η συνειδητή προσπάθεια να συνεχίσουμε εκείνα που στην καθημερινότητά μας μας βοηθούν.

Η καλή εικόνα του εαυτού και η αυτοπεποίθηση, η εστίαση στα δυνατά μας κομμάτια, σε εκείνα τα κομμάτια του εαυτού που ανταπεξήλθαν αποτελεσματικά και σε προηγούμενες δυσκολίες.

Η σκέψη πως δεν είμαστε οι μόνοι που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, η μη καθήλωση στην σκέψη “γιατί σε μένα” και η αποδοχή πως η ζωή είναι συνυφασμένη με την αβεβαιότητα και πολλές φορές τον πόνο.

Η εστίαση της προσοχής μας σε εκεινα τα οποία μπορούμε να αλλάξουμε και όχι σε εκείνα τα οποία δεν μπορούμε.

Η αίσθηση του χιούμορ.

Η νοηματοδότηση, η αναζήτηση νοήματος ακόμα και σε πολύ δύσκολες καταστάσεις.

Σε κρίσιμες περιόδους που κάποιος μπορεί να αισθανθεί μη λειτουργικός σε βασικά κομμάτια της καθημερινότητας είναι καλό να αναζητήσει επαγγελματική βοήθεια. Ένας επαγγελματίας ψυχικής υγείας μπορεί να υποδείξει τους κατάλληλους τρόπους και στρατηγικές ανάπτυξης της ανθεκτικότητας.